प्राथमिक शिक्षक शिक्षणातील ६ महिन्यांचा प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम (Bridge Course);शिक्षण मंत्रालयाची मंजूरी

भारताच्या माननीय सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्देशांचे पालन करून, एनसीटीईने प्राथमिक शिक्षक शिक्षणातील ६ महिन्यांचा प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम (Bridge Course) तयार केला आहे जो भारत सरकारच्या शिक्षण मंत्रालयाने मंजूर केला आहे

प्राथमिक शिक्षक सेवेत B.Ed. धारकांसाठी महत्त्वाचा निर्णय

Table of Contents

भारताच्या माननीय सर्वोच्च न्यायालयाने 08 एप्रिल 2024 रोजी दिलेल्या निर्देशांनुसार, राष्ट्रीय शिक्षक शिक्षण परिषद (NCTE) ने B.Ed. पात्र असणाऱ्या प्राथमिक शिक्षकांसाठी ६ महिन्यांचा ब्रिज कोर्स (Bridge Course) तयार केला आहे. हा निर्णय त्या उमेदवारांच्या सेवा सुरक्षेसाठी (B.Ed. शिक्षक सेवा सुरक्षा) घेण्यात आला आहे जे 11 ऑगस्ट 2023 पूर्वी B.Ed. पात्रतेवर प्राथमिक शिक्षक म्हणून नियुक्त झाले होते.

NCTE Bridge Course म्हणजे काय?

Bridge Course NCTE द्वारे तयार केलेला हा अभ्यासक्रम एक 6 महिन्यांचा प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम (Certificate Course) आहे. तो Primary Teacher Education मध्ये आहे आणि भारत सरकारच्या शिक्षण मंत्रालयाने 7 एप्रिल 2025 रोजी मंजूर केला आहे. याचा मुख्य उद्देश म्हणजे B.Ed. पात्रतेवर नियुक्त प्राथमिक शिक्षकांना त्यांच्या पात्रतेनुसार आवश्यक प्रशिक्षण देणे.

कोणते शिक्षक या ब्रिज कोर्ससाठी पात्र आहेत?

Bridge Course फक्त त्या प्राथमिक शिक्षकांसाठी आहे जे NCTE च्या 28.06.2018 च्या अधिसूचनेनुसार B.Ed. पात्रतेवर नियुक्त झाले होते आणि 28.11.2023 च्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या निकालाच्या तारखेपूर्वी सेवेत होते.

08.04.2024 नंतर नियुक्त झालेल्या शिक्षकांसाठी हा कोर्स लागू नाही.
हे शिक्षक NIOS (National Institute of Open Schooling) द्वारे प्रस्तावित ODL Mode (Online Distance Learning) मध्ये हा अभ्यासक्रम पूर्ण करू शकतात.
या अभ्यासक्रमाची पूर्तता उमेदवारांनी कोर्स सुरू झाल्यानंतर एका वर्षाच्या आत पूर्ण करणे आवश्यक आहे.

Bridge Course चे महत्त्व

B.Ed. धारकांनी प्राथमिक शिक्षक म्हणून सेवा करताना जर ही सेवा न्यायालयीन आदेशानुसार वैध धरली गेली असेल तर, त्यांची सेवा पुढे चालू ठेवण्यासाठी हा कोर्स अनिवार्य आहे.

✔️ शिक्षण मंत्रालयाच्या निर्देशानुसार प्रत्येक राज्य आणि केंद्रशासित प्रदेशांना आपापल्या परीक्षेच्या स्वरूपानुसार एक वर्षाच्या आत हा ब्रिज कोर्स तयार करणे बंधनकारक आहे.
✔️ Bridge Course NIOS द्वारे नियमित पद्धतीने घेतला जाईल आणि सर्व उमेदवारांना याचे प्रमाणपत्र मिळेल.
✔️ नियुक्ती व सेवासुरक्षेसाठी आवश्यक असल्यामुळे हा कोर्स पूर्ण करणे गरजेचे आहे.

शिक्षण मंत्रालय व NCTE यांची भूमिका

राष्ट्रीय शिक्षक शिक्षण परिषद (NCTE) आणि शिक्षण मंत्रालय (Ministry of Education) यांनी यासाठी समन्वय साधून प्रक्रिया पारदर्शक ठेवली आहे.

🔸 NCTE ने हा कोर्स तयार करताना सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशांचा पूर्णपणे विचार केला आहे.
🔸 शिक्षण मंत्रालयाच्या 3-15/2021-IS.1(IS.20) दिनांक 07.04.2025 च्या पत्रानुसार याला अंतिम मंजुरी देण्यात आली आहे.
🔸 NIOS Bridge Course च्या माध्यमातून प्रशिक्षणाची गुणवत्ता व पोहोच वाढवण्याचे उद्दिष्ट ठेवले गेले आहे.

Bridge Course साठी नोंदणी आणि अंमलबजावणी प्रक्रिया

📌 NIOS व NCTE संयुक्तपणे या अभ्यासक्रमाचे वेळापत्रक, अभ्यासक्रम संरचना व नोंदणी प्रक्रिया जाहीर करतील.
📌 सर्व संबंधित शिक्षकांना वेळेत अर्ज व प्रशिक्षण पूर्ण करणे बंधनकारक असेल.
📌 वेळेत प्रशिक्षण पूर्ण न केल्यास त्यांचे नियुक्ती आदेश रद्द होऊ शकतात असे स्पष्ट निर्देश आहेत.

कोर्स फक्त सेवा देत असलेल्या शिक्षकांसाठीच लागू

महत्त्वाचे म्हणजे –

हा Bridge Course भविष्यातील कोणत्याही नियुक्तीसाठी वैध मानला जाणार नाही.

हा फक्त विद्यमान, सेवा देणाऱ्या B.Ed. धारक प्राथमिक शिक्षकांसाठीच वैध आहे, जे 11 ऑगस्ट 2023 पूर्वी नियुक्त झाले आहेत.

प्राथमिक शिक्षक पात्रता आणि सेवा टिकवण्यासाठी महत्वाचे पाऊल

सर्वोच्च न्यायालय शिक्षण क्षेत्रातील हा निर्णय प्राथमिक शिक्षक पात्रता व सेवा स्थिरता टिकवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे.

🟢 NCTE Bridge Course हे यासाठीच एक निर्णायक टप्पा ठरला आहे.
🟢 यामुळे शिक्षकांमध्ये अनावश्यक गोंधळ व नोकरीवरील धोका कमी होईल.
🟢 याचे प्रशिक्षण NIOS द्वारे अंमलात आणले जाणार असून ऑनलाईन मोडमुळे देशभरातील शिक्षकांना हे सहजपणे करता येईल.

शेवटी काही महत्त्वाचे मुद्दे:

Bridge Course पूर्ण केल्याशिवाय नियुक्तीची सेवा वैध धरली जाणार नाही.
प्रत्येक राज्याने हा कोर्स एक वर्षात सुरू करणे आवश्यक आहे.
शासन व न्यायालयीन आदेश यानुसारच शिक्षण पात्रता स्वीकारली जाणार आहे.

प्राथमिक शिक्षक प्रशिक्षण कोर्स म्हणून NCTE आणि शिक्षण मंत्रालयाने मिळून शिक्षकांच्या भवितव्याच्या सुरक्षिततेसाठी अत्यंत सकारात्मक आणि योग्य पावले उचलली आहेत.

📝 Bridge Course NCTE अंतर्गत सुरु करण्यात आलेला हा 6 महिन्यांचा अभ्यासक्रम ही B.Ed. शिक्षक सेवा सुरक्षा सुनिश्चित करणारी ऐतिहासिक पावले आहे.