शाळा गुणवत्ता मुल्यांकन आणि आश्वासन आराखडा (SQAAF): संपूर्ण माहिती

SQAAF माहिती भरण्यासाठी मुदतवाढ

शाळांचे स्वयं मुल्यांकन होण्यासाठी दिनांक १०/०४/२०२५ पर्यंत मुदतवाढ देण्यात आलेली आहे.

शिक्षण हे समाजाच्या प्रगतीचे मूळ आहे आणि शाळा हे त्याचे केंद्रबिंदू मानले जाते. शाळांमधील शिक्षणाची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी भारत सरकारने नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 (NEP 2020) अंतर्गत अनेक पावले उचलली आहेत. यापैकी एक महत्त्वाचा उपक्रम म्हणजे School Quality Assessment and Assurance Framework (SQAAF) किंवा मराठीत शाळा गुणवत्ता मुल्यांकन आणि आश्वासन आराखडा. हा आराखडा शाळांच्या गुणवत्तेचे मूल्यमापन आणि सुधारणा करण्यासाठी एक संरचित मार्गदर्शक तत्त्व म्हणून काम करतो. आपण SQAAF चे उद्दिष्ट, वैशिष्ट्ये, अंमलबजावणी आणि त्याचा शाळांवर होणारा परिणाम याबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत.

School Quality Assessment and Assurance Framework (SQAAF) म्हणजे काय?

School Quality Assessment and Assurance Framework (SQAAF) ही एक अशी प्रणाली आहे जी शाळांमधील शिक्षणाची गुणवत्ता मूल्यमापन करण्यासाठी आणि त्यात सातत्यपूर्ण सुधारणा घडवून आणण्यासाठी विकसित करण्यात आली आहे. महाराष्ट्र शासनाने 15 मार्च 2024 रोजी जारी केलेल्या शासकीय निर्णयानुसार, या आराखड्यास मान्यता देण्यात आली आहे. हा आराखडा SCERT (State Council of Educational Research and Training) ने NIEPA आणि NCERT च्या मार्गदर्शनाखाली तयार केला आहे. याचा मुख्य उद्देश शाळांचे शैक्षणिक आणि प्रशासकीय स्तर उंचावणे आणि विद्यार्थ्यांना सक्षम बनवणे हा आहे.

SQAAF ची अंमलबजावणी ही राज्य शाळा मानक प्राधिकरण (SSSA) च्या देखरेखीखाली होणार आहे. या प्रणालीद्वारे शाळांचे स्व-मूल्यमापन आणि बाह्य मूल्यमापन केले जाईल, ज्यामुळे शाळांचा दर्जा आणि कार्यक्षमता सुधारेल.

शाळा गुणवत्ता मुल्यांकन आणि आश्वासन आराखडा (SQAAF) ची उद्दिष्टे

1. शिक्षणाचा दर्जा सुधारणे: शाळांमधील अध्यापन-अध्ययन प्रक्रिया, मूल्यमापन पद्धती आणि शैक्षणिक परिणामांना चालना देणे.
2. स्व-मूल्यमापनाला प्रोत्साहन: शाळांना स्वतःच्या प्रगतीचे मूल्यमापन करण्याची संधी देणे आणि सुधारणेसाठी योजना आखणे.
3. विद्यार्थ्यांचा सर्वांगीण विकास: शारीरिक, मानसिक, भावनिक आणि सामाजिक विकासावर भर देणे.
4. शिक्षकांचे सक्षमीकरण: शिक्षकांना प्रशिक्षण, संसाधने आणि नेतृत्व विकासाच्या संधी उपलब्ध करून देणे.
5. राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाशी संनाद: NEP 2020 मधील शैक्षणिक सुधारणांचे उद्दिष्ट साध्य करणे.

SQAAF ची प्रमुख वैशिष्ट्ये

शाळा गुणवत्ता मुल्यांकन आणि आश्वासन आराखडा अनेक क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित करतो. यामध्ये खालील बाबींचा समावेश आहे:

1. अध्यापन-अध्ययन प्रक्रिया: शिक्षक-विद्यार्थी संवाद, अध्ययन पद्धती आणि मूल्यमापन यावर भर.
2. पायाभूत सुविधा: शाळांमधील वर्गखोल्या, प्रयोगशाळा, स्वच्छतागृहे आणि खेळाचे मैदान यांचे मूल्यमापन.
3. मानव संसाधने: शिक्षक आणि शिक्षकेतर कर्मचाऱ्यांची उपलब्धता आणि त्यांची व्यावसायिक क्षमता.
4. सुरक्षा आणि समावेशकता: शाळांमध्ये सुरक्षित वातावरण आणि सर्व विद्यार्थ्यांचा समावेश सुनिश्चित करणे.
5. व्यवस्थापन आणि प्रशासन: शाळेचे नेतृत्व, नियोजन आणि समुदायाचा सहभाग यांचा विचार.

या वैशिष्ट्यांमुळे SQAAF शाळांना त्यांच्या कमतरता ओळखण्यास आणि त्यावर उपाययोजना करण्यास मदत करते.

SQAAF ची अंमलबजावणी प्रक्रिया

School Quality Assessment and Assurance Framework (SQAAF) ची अंमलबजावणी तीन टप्प्यांत केली जाते:

1. स्व-मूल्यमापन (Self-Assessment): शाळांना स्वतःचे मूल्यमापन करावे लागते. यात शिक्षक, मुख्याध्यापक आणि शाळा व्यवस्थापन समिती (SMC) यांचा सहभाग असतो.
2. बाह्य मूल्यमापन (External Assessment): राज्य शाळा मानक प्राधिकरणाद्वारे तज्ज्ञांचे पथक शाळेचे मूल्यमापन करते.
3. सुधारणा योजना: मूल्यमापनानंतर शाळांना त्यांच्या कमकुवत क्षेत्रांमध्ये सुधारणा करण्यासाठी योजना आखाव्या लागतात.

या प्रक्रियेत शाळांना डिजिटल प्लॅटफॉर्म चा वापर करून अहवाल सादर करावा लागतो, ज्यामुळे पारदर्शकता आणि कार्यक्षमता वाढते.

शाळा गुणवत्ता मुल्यांकन आणि आश्वासन आराखडा चा शाळांवर परिणाम

1. गुणवत्तेत सुधारणा: शाळांचे शैक्षणिक आणि प्रशासकीय स्तर सुधारून विद्यार्थ्यांना चांगले शिक्षण मिळते.
2. शिक्षकांचे व्यावसायिक विकास: शिक्षकांना प्रशिक्षण आणि नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर करण्याची संधी मिळते.
3. सुरक्षित वातावरण: शाळांमध्ये सुरक्षितता आणि समावेशकतेवर भर दिल्याने विद्यार्थ्यांचा आत्मविश्वास वाढतो.
4. समुदायाचा सहभाग: पालक आणि स्थानिक समुदाय शाळेच्या विकासात सक्रिय सहभाग घेतात.

SQAAF चे महत्त्व

School Quality Assessment and Assurance Framework (SQAAF) हा शाळांना एक संरचित मार्गदर्शन प्रदान करतो, ज्यामुळे त्या स्वतःच्या प्रगतीचा मागोवा घेऊ शकतात. यामुळे शाळांचा दर्जा सुधारण्याबरोबरच राष्ट्रीय आणि राज्यस्तरीय शैक्षणिक धोरणांचे उद्दिष्ट साध्य होते. विशेषतः ग्रामीण आणि शहरी भागातील शाळांमधील गुणवत्तेची तफावत कमी करण्यासाठी हा आराखडा महत्त्वपूर्ण ठरतो.

FAQ: शाळा गुणवत्ता मुल्यांकन आणि आश्वासन आराखडा (SQAAF)

1. SQAAF म्हणजे काय?

• SQAAF म्हणजे शाळांच्या गुणवत्तेचे मूल्यमापन आणि सुधारणा करण्यासाठी विकसित केलेली एक प्रणाली आहे.

1. हा आराखडा कोणी तयार केला?

• SCERT ने NIEPA आणि NCERT च्या मार्गदर्शनाखाली हा आराखडा तयार केला आहे.

1. SQAAF ची अंमलबजावणी कोण करते?

• राज्य शाळा मानक प्राधिकरण (SSSA) याची अंमलबजावणी करते.

1. शाळांना याचा कसा फायदा होईल?

• शाळांचा दर्जा सुधारेल, शिक्षकांचे सक्षमीकरण होईल आणि विद्यार्थ्यांचा सर्वांगीण विकास साधला जाईल.

School Quality Assessment and Assurance Framework (SQAAF) किंवा शाळा गुणवत्ता मुल्यांकन आणि आश्वासन आराखडा हा भारतीय शिक्षण व्यवस्थेतील एक क्रांतिकारी पाऊल आहे. यामुळे शाळांना स्वतःच्या प्रगतीचा आढावा घेण्याची संधी मिळते आणि त्यांच्या कमकुवत क्षेत्रांमध्ये सुधारणा करण्यासाठी मार्गदर्शन मिळते. महाराष्ट्र शासनाच्या या उपक्रमामुळे शिक्षणाचा दर्जा उंचावण्यास नक्कीच मदत होईल. जर आपण शिक्षक, पालक किंवा विद्यार्थी असाल, तर SQAAF चा आपल्या शाळेवर होणारा परिणाम जाणून घेण्यासाठी आपल्या शाळेशी संपर्क साधा!

SQAAF Links

अनु.क्रं.	नाव	डाऊनलोड
१.	SQAAF- शासन निर्णय, परिपत्रके,सूचना आणि मार्गदर्शन पुस्तिका.	शासन निर्णय – SQAAF
		शासन निर्णय २ – SQAAF
		शासन निर्णय – SSSA
		परिपत्रक
		सूचना पत्र
		मार्गदर्शन पुस्तिका
		मार्गदर्शन पुस्तिका इंग्रजी
		Booklet Distribution Letter
		मुदतवाढ
२.	SQAAF- मार्गदर्शन व्हिडिओ	Open
३.	SQAAF- स्वयं- मूल्यांकनासाठी लिंक	Open
४.	SQAAF – संदर्भ साहित्य	संदर्भ साहित्य
५.	SQAAF- आपला प्रतिसाद	आपल्या प्रतिक्रिया sqaafmh@maa.ac.in या email id वर नोंदविण्यात याव्यात.
६.	SQAAF – शंका समाधान (CONTACT NUMBER)	जिल्हास्तरीय मार्गदर्शन समिती – संपर्क क्रमांक
		राज्यस्तरीय मार्गदर्शन समिती – संपर्क क्रमांक

SCERT maharashtra – SQAAF YouTube लिंक

अ.क	व्हिडिओचे नाव	YouTube ची लिंक	कालावधी (मिनिटे)
१	SQAAF – प्रस्तावना	https://youtu.be/_XRRX1aMdi4	२.५१
२	SQAAF – व्हिडिओ क्र. १ – कार्यक्रमाची संरचना, व्याप्ती आणि उद्दिष्ट्ये (2)	https://youtu.be/lAjicMhEj3U	१८.१
३	SQAAF – व्हिडिओ क्र. २ – क्षेत्र क्र. १ भाग – १ (अभ्यासक्रम, अध्यापनशास्त्र आणि मूल्यांकन)	https://youtu.be/G7Z6oTTAPQ0	४९.१७
४	SQAAF – व्हिडिओ क्र. ३ – क्षेत्र क्र. १ भाग – २ (अभ्यासक्रम, अध्यापनशास्त्र आणि मूल्यांकन)	https://youtu.be/ZcguMmpeX84	२८.४८
५	SQAAF – व्हिडिओ क्र. ४ – क्षेत्र क्र. १ भाग -३ (अभ्यासक्रम, अध्यापनशास्त्र आणि मूल्यांकन)	https://youtu.be/SdqMTpGTS7w	३७.५७
६	SQAAF – व्हिडिओ क्र. ५ – क्षेत्र क्र. १ भाग -४ (अभ्यासक्रम, अध्यापनशास्त्र आणि मूल्यांकन)	https://youtu.be/Eehf1CJnHkA	२१.२२
७	SQAAF – व्हिडिओ क्र. ६ – क्षेत्र क्र. २ भाग – १ ( पायाभूत सुविधा )	https://youtu.be/q6doyW8_K18	४०.२५
८	SQAAF – व्हिडिओ क्र. ७ – क्षेत्र क्र. २ भाग – २ ( पायाभूत सुविधा )	https://youtu.be/1OqddreQxA8	४६.०८
९	SQAAF – व्हिडिओ क्र. ८ – क्षेत्र क्र. ३ ( मानव संसाधन आणि शालेय नेतृत्व )	https://youtu.be/pAZKyzFSG0U	३६.३१
१०	SQAAF – व्हिडिओ क्र. ९ – क्षेत्र क्र. ४ भाग – १ ( समावेशित पद्धती आणि लिंगसमभाव )	https://youtu.be/W6-P1zDeORw	२४.२२
११	SQAAF – व्हिडिओ क्र. १० – क्षेत्र क्र. ४ भाग – २ ( समावेशित पद्धती आणि लिंगसमभाव )	https://youtu.be/fOn3EbbDoj4	१६.३३
१२	SQAAF – व्हिडिओ क्र. ११ – क्षेत्र क्र. ५ भाग – १ ( व्यवस्थापन, सनियंत्रण आणि प्रशासन )	https://youtu.be/Rfpo1AoBTYM	२२.२६
१३	SQAAF – व्हिडिओ क्र. १२ – क्षेत्र क्र. ५ भाग – २ ( व्यवस्थापन, सनियंत्रण आणि प्रशासन )	https://youtu.be/bqCdFqKaqQw	३१.४५
१४	SQAAF – व्हिडिओ क्र. १३ – क्षेत्र क्र. ६ ( लाभार्थ्यांचे समाधान )	https://youtu.be/CwU8r-EQd9o	३४.३२
१५	SQAAF – व्हिडिओ क्र. १४ – परिशिष्ट् भाग – १	https://youtu.be/8gGZVPzUqO8	३७.५७
१६	SQAAF – व्हिडिओ क्र. १५ – परिशिष्ट् भाग – २	https://youtu.be/61I6XobAq2I	३८.१९
१७	SQAAF – व्हिडिओ क्र. १६ – लिंक भरणेबाबत… (2)	https://youtu.be/zHsLB1G7ICQ	३८.३२
१८	SQAAF – व्हिडिओ क्र. १७ – सारांश	https://youtu.be/JmZ0l5CqRuc	१.१८